U današnjem članku vam donosimo jednu jako zanimljivu priču jednog konobara koji je doživio jenu veliku neprijatnmost od strane gosta. U nastavku čalnka vam donosimo šta se zapravo dogodilo.
- U srpskom jeziku način obraćanja – korišćenje „ti“ ili „vi“ – često odražava mnogo više od puke gramatike. On razotkriva društvene hijerarhije, predrasude, statusne procjene, pa čak i nevidljive podjele među građanima. Iako se formalno upotreba „vi“ koristi kao znak poštovanja, a „ti“ kao izraz bliskosti, u praksi granice nisu tako jednostavne.
Primjer iz svakodnevice otkriva dubinu problema. U jednoj sceni iz beogradskog kafića, mladić doziva konobara i obraća mu se sa: „Mladiću, šta si ‘ti’ studirao – matematiku?“ Konobar, tiho i dostojanstveno, odgovara da je mašinski inženjer. Ovaj odgovor ne izaziva samo čuđenje, već i emotivnu reakciju – kako to da obrazovan čovjek danas služi za stolom, dok mu se istovremeno uskraćuje osnovni nivo jezičkog poštovanja.
- Upotreba “ti” u obraćanju konobarima, pekarima, monterima, socijalnim radnicima ili šalterskim službenicima ukazuje na nepisanu klasnu podjelu koja se često reflektuje upravo kroz jezik. Iako su mnogi od ovih ljudi visoko obrazovani, ili makar jednako školovani kao oni kojima se obraćamo sa “vi”, u društvenoj percepciji njihove pozicije nose manje dostojanstva, pa se i jezički tretman prema njima menja.
Zanimljivo je da se poštari, taksisti, čistačice ili prodavačice gotovo redovno oslovljavaju sa „vi“, iako obavljaju slične ili manje plaćene poslove. Ova jezička nedoslednost otkriva duboko ukorijenjene društvene obrasce, gdje zanimanje – a ne osoba – određuje stepen poštovanja.
- Postavlja se pitanje: zašto čuvar banke, trgovac ili medicinska sestra bivaju oslovljeni sa „ti“, dok se istovremeno nastavnik, apotekar ili poštar oslovljavaju sa „vi“, iako imaju istu ili čak nižu razinu obrazovanja? Odgovor nije jednostavan, ali ukazuje na neravnomjernu raspodjelu poštovanja u javnom prostoru.
Sociolingvistički gledano, izrazi “ti” i “vi” ne funkcionišu samo kao jezičke forme, već i kao alat za klasifikaciju ljudi u svakodnevnim interakcijama. Kroz njih se prenosi poruka o tome ko je vrijedan pažnje, ko zaslužuje poštovanje, a ko se smatra manje važnim. Ova praksa može imati emocionalne i psihološke posljedice, posebno za ljude koji svakodnevno doživljavaju jezičko umanjivanje vlastitog dostojanstva.
Naročito je izražena nevoljnost građana da se prema šalterskim radnicima, medicinskim sestrama, službenicima PIO fonda i drugim javnim radnicima odnose sa “vi”. To se vidi u brojnim situacijama – od redova u poštama do bolničkih hodnika. Ljudi koji čekaju na recepte, upute, recepcije ili odgovore, često ne koriste formalno poštovanje, čak i kada su u poziciji zavisnosti od te osobe.
- Profesor iz Kragujevca, upitan o ovoj pojavi, iskreno priznaje da mu do sada nije palo na pamet da sve te ljude svrstava pod “ti”, i da ga ta spoznaja zbunjuje. Ovakvi uvidi pokazuju koliko su jezičke navike nesvjesne, ali ipak duboko ukorijenjene.Iako su mnogi među taksistima, trgovcima ili medicinskim sestrama završili četvorogodišnje obrazovanje, neki bivaju doživljeni kao dostojni „vi“, dok drugi ostaju na nivou neformalnog oslovljavanja, iako razlike u obrazovanju često nisu presudne.
Osim jezičke nepravde, članak se u dodatku dotiče i zdravstvene odgovornosti u kontekstu ljetnih mjeseci. Stručnjaci upozoravaju na opasnosti naglih temperaturnih promjena, posebno pri nepravilnoj upotrebi klima uređaja. Preporučuju se temperature između 24 i 27 stepeni, a razlika između unutrašnje i spoljne sredine ne bi trebalo da prelazi pet do sedam stepeni.
- Velike temperaturne razlike – npr. između klimatizovane prostorije i spoljašnje vrućine – mogu izazvati kardiovaskularne smetnje, naročito kod hroničnih bolesnika, starijih osoba i onih koji koriste stalnu terapiju. Takođe se ističe da dugotrajno sjedenje ispod klima uređaja, posebno u znojavoj odjeći, može dovesti do išijasa i drugih bolova u leđima.
Upozorava se i na važnost redovnog čišćenja filtera, jer zapušteni klima uređaji mogu biti leglo bakterija, alergena i plijesni, što dodatno ugrožava zdravlje.Zajednička nit kroz obje teme jeste: odgovornost prema drugima – bilo kroz jezik koji biramo u obraćanju, bilo kroz brigu o zdravlju, svom i tuđem. Svaki oblik poštovanja, bilo verbalnog ili fizičkog, predstavlja temelj zdravog društva.
