Danas pišemo o jednoj od najomiljenijih i najrasprostranjenijih namirnica – paradajzu. Iako ga često doživljavamo kao povrće, zapravo je voće, jer raste iz cvijeta biljke i sadrži sjemenke.
- Međutim, zanimljivo je da je američki Vrhovni sud krajem 19. stoljeća zvanično proglasio paradajz povrćem, ali ne zbog njegove botaničke klasifikacije, već zbog njegove upotrebe u kuhinji – uglavnom u salatama i umacima. Ova odluka bila je praktična, ali ne i naučna.
Paradajz potiče iz Južne Amerike, tačnije iz oblasti današnjeg Perua, Bolivije i Ekvadora, gdje su ga uzgajali Asteci i Inke. U Evropu su ga doneli španski istraživači u 16. veku, ali Evropljani nisu odmah prihvatili ovu biljku u ishrani. Dugo su verovali da je paradajz otrovan, jer je pripadao istoj porodici kao i neke otrovne biljke, poput velebilja. Takođe, bogati slojevi društva su se bojali da bi kiselina iz paradajza mogla reagovati sa olovom koje je bilo prisutno u njihovim tanjirima od kositra, što bi moglo izazvati ozbiljne zdravstvene probleme. Zbog toga je paradajz neko vreme bio smatran opasnim za konzumaciju.
- Danas postoji više od 10.000 sorti paradajza, koje se razlikuju po veličini, obliku, boji i okusu. Mogu biti crveni, ali i žuti, zeleni, ljubičasti, pa čak i crni. Paradajz raste u različitim klimatskim uslovima i prilagođen je raznim kulinarskim potrebama – od malih cherry paradajza idealnih za grickanje, do velikih mesnatih sorti koje su savršene za sendviče i umake. Iako mnogi smatraju Italiju domovinom paradajza zbog poznatih mediteranskih jela, Kina je zapravo vodeći svetski proizvođač paradajza, dok slede Indija, Sjedinjene Američke Države i Turska.
Jedna od najimpresivnijih zdravstvenih prednosti paradajza je njegova sposobnost da pomaže u zaštiti kože od UV zračenja, zahvaljujući visokom sadržaju likopena, snažnog antioksidansa. Ovaj spoj ne samo da doprinosi zdravlju kože, već ima i pozitivne efekte na zdravlje srca, smanjujući krvni pritisak i poboljšavajući cirkulaciju, čime se doprinosi prevenciji kardiovaskularnih bolesti.
- Još jedna zanimljivost vezana za paradajz jeste da je osnovni sastojak popularnog začina – kečapa, koji se počeo praviti u 19. veku. U početku je kečap bio prodavan u Americi kao lek za probavne tegobe.
Paradajz je bio uzgajan u Evropi kao ukrasna biljka, dok nije počeo da se koristi u ishrani. Danas se koristi u gotovo svim kuhinjama sveta, a u Španiji se svake godine održava čuvena manifestacija „La Tomatina” u Buñolu, gde se ljudi gađaju paradajzima, privlačeći hiljade turista iz svih krajeva sveta.
- Osim toga, paradajz je specifičan po svom sastavu – čini ga čak 95% vode, što ga čini odličnim za hidrataciju, posebno u toplim mesecima. Naučna istraživanja su takođe pokazala da redovna konzumacija paradajza može imati pozitivan uticaj na mentalno zdravlje, smanjujući rizik od depresije, zahvaljujući antioksidansima i vitaminima B kompleksa.
Paradajz je takođe bio prvi genetski modifikovani prehrambeni proizvod koji je dobio odobrenje za prodaju. Flavr Savr, kako je nazvan, bio je dizajniran tako da duže ostane svjež i pušten je u promet 1994. godine.
- Paradajz je i značajan u nauci – NASA-ini naučnici su uspeli da uzgajaju paradajz u svemiru kao deo eksperimenta u pripremi za buduće misije na Mars.
Zbog svog bogatog nutritivnog sastava i brojnih korisnih svojstava, paradajz se smatra superhranom. Bilo da ga konzumirate svežeg, kuvanog, kao sok ili u obliku sosa, paradajz doprinosi zdravlju i uživanju u hrani.
