Sveti Stefan, poznat kao Prvomučenik i arhiđakon, bio je ključna figura u ranom hrišćanstvu. Rođen kao Jevrejin i rođak apostola Pavla, Stefan je postao prvi od sedam đakona koje su apostoli rukopoložili da bi služili potrebama siromašnih u Jerusalimu. Zbog svoje vere i mudrosti, činio je mnoga čudesa među ljudima i suočavao se sa protivnicima, naročito sa Jevrejima, kojima je suprotstavio svoju duboku veru i silu Svetog Duha.
Iako je bio optužen za huljenje na Boga i Mojsija, i osuđen pomoću lažnih svedoka, Stefan nije stao. U trenutku njegovog mučeništva, bio je obasjan verom i govorio je o mnogim Božjim blagodatima narodu Izrailja, nazivajući ih izdajnicima i krvnicima Hristovim. Nakon što su ga izveli iz grada, kamenovali su ga, a među mučiteljima je bio i njegov rođak, budući apostol Pavle.
Sveti Stefan je prvi hrišćanin koji je stradao za veru u Hrista, zbog čega je dobio naziv “Prvomučenik”. Njegovo telo je kasnije sahranio potajni hrišćanin, knez Gamalil, a kult Svetog Stefana je duboko ukorenjen u srpskoj tradiciji, gde su podignuti brojni hramovi posvećeni njemu.
Običaji i verovanja vezani za Stefanovdan:
- Iznošenje božićne slame: Jedan od najrasprostranjenijih običaja na Stevanjdan je iznošenje božićne slame iz kuće. Slamu nikako ne treba bacati, jer se veruje da ima plodotvornu moć. Stavljana je u raklje drveća voćaka, pčelinjak i privredne zgrade radi podsticanja roda i napretka.
- Sečenje nerodnih stabala: U šumadijskim selima, domaćin sa sekirom odlazi u voćnjak da “poseče nerodna stabla”. Uzmahne sekirom, ali ga neko odvrati govoreći da stabla neće biti nerodna ove godine, pa se stavi božićna slama u raklje kako bi se povećala rodnost.
- Tradicija u Vojvodini: U Vojvodini, žene tiho iznose slamu da se ne bi čulo kako odlazi Božić. Metla kojom se slama pometena, tokom godine se čuva kao zaštita za zdravlje.
- Slavski kolač: Za Stevanjdan se mesi slavski kolač, koji se ukrašava figurama ptica, žita, grožđa, burenca i knjige. Na stolu se iznose i suvo voće, orasi, med, jabuke i narandže, a kolač se posvećuje i seče prema tradiciji.
Stefanovdan je dan koji se u mnogim srpskim domaćinstvima slavi sa velikim poštovanjem, uz običaje koji čuvaju tradiciju i verovanje u plodnost i blagostanje.
BONUS TEKST
Pravoslavni vernici proslavljaju Božić puna tri dana, svaki sa svojim posebnim značajem i tradicijama. Ova tri dana označavaju posebne aspekte praznovanja Rođenja Hrista i slave različite figure iz hrišćanske tradicije.
Prvi dan Božića posvećen je samom Rođenju Isusa Hrista, najsvetijem događaju u hrišćanskoj verovanjima, kada se slavi dolazak Spasitelja na svet.
- Drugi dan Božića je posvećen Saboru presvete Bogorodice, dan koji se slavi u čast Bogorodice, koja je rodila Spasitelja. Ovaj dan je značajan jer se vernici okupljaju da proslave Devu Mariju, i često se naziva Božji dan ili Srednji dan. Praznik se obeležava sa svečanim okupljanjima, obilaskom kumova, prijatelja i komšija, te druženjima u duhu solidarnosti i prijateljstva. Ponegde se održavaju i običaji koledovanja, kada maskirani mladići obilaze kuće, pevaju koledarske pesme i žele zdravlje i napredak domaćinstvu. Takođe, u nekim regionima, mladi ljudi igraju u kolu ili na konjima učestvuju u trkama, što dodatno doprinosi svečanoj atmosferi praznika.
Treći dan Božića, poznat kao Stefanovdan, posvećen je Svetom arhiđakonu i prvomučeniku Stefanu. Ovaj dan je značajan za mnoge porodice koje ga praznuju kao svoju krsnu slavu. Sveti Stefan je bio prvi mučenik hrišćanske vere i poznat je po tome što je odlikovao svoju veru i hrabrost do smrti.
- Praznovanje Božića traje sve do malog Božića, odnosno 14. januara, kada se završava praznično vreme. Tokom svih tih dana, ljudi se pozdravljaju tradicionalnim božićnim pozdravima, a običaj je da se rukuju i ljube, čime se izražava ljubav i poštovanje među vernicima.
Za vreme trajanja Božića, postoji i običaj da neveste odu u svoj roditeljski dom, gde ostaju nekoliko dana, u skladu sa tradicijom.
- Važno je napomenuti da se tokom prazničnih dana ne čisti, a metla nije u upotrebi, jer se veruje da je to vreme kada treba da se posvetimo duhovnim vrednostima, porodici i prijateljima. Ovi običaji pomažu u očuvanju tradicije i zajedništva među vernicima, a svečanost svakog od dana božićnog praznovanja doprinosi dubokom duhovnom značaju ovog vremena.
